Երբ ջութակը խոսում է հայերեն․ Հայաստանում երաժշտական կրթության նոր էջ է բացվում

ԵՐԵՎԱՆ, 3 նոյեմբերի․/ԱՌԿԱ/․ Երբ ջութակը խոսում է հայերեն, ոչ միայն ծնվում է երաժշտություն, այլև կենդանանում է ժողովրդի պատմությունը, հիշողությունը և հպարտությունը: Սերգեյ Խաչատրյանի, Դիանա Ադամյանի և Հայկ Ղազազյանի անունները հնչում են աշխարհի լավագույն բեմերում, իսկ Արամ Խաչատրյանի և Տիգրան Մանսուրյանի ջութակի կոնցերտները բարձր են գնահատվում երաժշտասերների կողմից: Primavera Foundation հիմնադրամի տնօրեն Ելենա Յակովլևան «Նովոստի-Արմենիա»-ի հետ զրուցել է այն մասին, թե ինչպես է առաջացել Կարլ Ֆլեշի հայտնի ջութակի դասագիրքը թարգմանելու գաղափարը և ինչու է մշակույթը դառնում ապագայի մեջ կատարվող ռազմավարական ներդրում։

- Primavera Foundation հիմնադրամը և «Նովոստի-Արմենիա» գործակալությունը մեկնարկում են եզակի նախագիծ, որը նվիրված է աշխարհահռչակ հայ ջութակահարներին, ինչպես նաև աննախադեպ իրադարձությանը՝ ջութակի մասին լեգենդար դասագրքի հայերեն թարգմանությանը։ Ինչպե՞ս առաջացավ այս գաղափարը։ Ի՞նչն էր ավելի կարևոր՝ երաժշտությունը, մշակույթը, թե՞ ժողովրդի պատմությունը, որը հնչում է յուրաքանչյուր նոտայում։

-Մասնագիտացված դասագիրքը ծառայում է սերունդներին: Այս դեպքում շահառուները կլինեն բոլոր հայախոս մանկավարժներն ու երաժիշտները, սա է ինձ համար ամենակարևորը: Թարգմանության անհրաժեշտությունն ակնհայտ դարձավ մեր ջութակի ծրագրի համակարգող և նախագծի նախաձեռնող գերմանացի ջութակահար Մաքսիմիլիան Սայմոնի՝ Երևանի պետական ​​կոնսերվատորիայի Գյումրու մասնաճյուղում անցկացրած վարպետության դասերի ժամանակ: Դասընթացներից հետո մենք հանդիպեցինք մանկավարժների հետ և քննարկեցինք, թե ինչ դասագրքերով են սովորում երիտասարդ հայ ջութակահարները: Այդ ժամանակ Մաքսիմիլիանն արդեն աշխարհի կոնսերվատորիաներում հայտնի Կարլ Ֆլեշի լեգենդար «Ջութակ նվագելու արվեստը» դասագրքի թարմացված գերմաներեն հրատարակության համախմբագիրն էր: Գիրքը լույս էր տեսել Գերմանիայում մեր ուղևորությունից կարճ ժամանակ առաջ։ Մենք բանակցություններ վարեցինք Ries & Erler հրատարակչության հետ, և հիմնադրամը կարողացավ ձեռք բերել «Ջութակ նվագելու արվեստը» հայերեն թարգմանելու և այն Հայաստանում 500 օրինակ տպաքանակով հրատարակելու լիցենզիա։

- Նման դասագրքի ստեղծումը հնարավոր դարձավ Apricot Capital, Balchug Capital և The Amaryan Foundation բարեգործական կազմակերպությունների աջակցության շնորհիվ։ Ի՞նչ հեռանկարներ է սա բացում հայ մանկավարժների և ուսանողների համար։

- Դասագրքերի հրատարակման մեջ ներդրում կատարելը բացառապես ռազմավարական քայլ է: Դա հեռանկարային մտածողություն ունենալու հատկություն է, տեսնելու համակարգն ու հասկանալու, թե ինչն է ազդում մարդու և հասարակության կյանքի որակի վրա։ Սակայն պետք է հասկանալ, որ սա շատ աշխատատար և թանկ գործընթաց է: Ձեր կարծիքով, քանի՞ պրոֆեսիոնալ է անհրաժեշտ մեկ դասագիրք հրատարակելու համար: Ես ձեզ կպատմեմ։ 

Առաջինը, անհրաժեշտ է թարգմանիչ, որը տիրապետում է հայերենին, ազատ տիրապետում է սկզբնաղբյուր լեզվին (գերմաներեն կամ անգլերեն) և ունի ջութակի պրոֆեսորի կարգավիճակ։ Մի քանի երկրներում Երեք ամսվա որոնումները հանգեցրին նրան, որ ջութակահար Արամ Բադալյանը, ով Դետմոլդի Hochschule für Musik–ի պրոֆեսոր է, համաձայնեց կատարել այս հսկայական աշխատանքը։ 

Երկրորդ, աշխատանք տերմինաբանության հետ։ Ջութակի հայկական դպրոցը ծագել է Խորհրդային Լենինգրադում 100 տարի առաջ։ Անհրաժեշտ է միջազգային բառապաշարը ինտեգրել հայկական դասավանդման պրակտիկայի հետ՝ հաշվի առնելով, որ երաժշտության միջազգային լեզուն իտալերենն է։ Երևանի Կոմիտասի անվան կոնսերվատորիայի պրոֆեսոր Արմեն Հարությունյանը դարձավ հրատարակության գիտական ​​խմբագիրը։ 

Երրորդը, տեքստի մասնագիտական ​​ճշգրտություն. այստեղ մեզ միացավ Երևանի կոնսերվատորիայի երաժշտագետ Նոնա Ոսկանյանը։ 

Եվ այսպես, երեք մասնագետ, որոնք տիրապետում են չորս լեզվի և տարիներ են նվիրել իրենց մասնագիտությանը։ Եվ նոտաների գրեթե 800 օրինակ, որոնց ճշգրտությունը ապահովել է կոնսերվատորիայի աշխատակից Մարի Մինասյանը։ Եվ սա չհաշված նախագծի մենեջերին, դիզայներին, հրատարակչին...

- Սերգեյ Խաչատրյան, Ժան Տեր-Մերգերյան, Դիանա Ադամյան, Նունե Մելիքյան, Հայկ Ղազազյան. երբ լսում ես այս անունները, սրտումդ կենդանանում է ամբողջ տիեզերքը։ Նրանք Հայաստանի դեսպաններն են աշխարհում, որոնց շնորհիվ Ստրադիվարիուսի և Ամատիի ջութակները հնչում են հայերեն։ Ինչպե՞ս կբացատրեք այս ֆենոմենը։

- Ես երաժիշտ չեմ, չնայած աշխատել եմ ժամանակակից դասական երաժշտության հռչակավոր կատարողների հետ: Մենք հիմնադրամի փորձագետների՝ պրոֆեսիոնալ երաժիշտների հետ միասին, Մեղրիից անցել ենք մինչև Նոյեմբերյան: Նրանք միշտ նշել են հայ երաժիշտների բնածին երաժշտականությունն ու զգայունությունը, զուգորդված նրանց աշխատասիրության և նպատակասլացության հետ: Հայ ջութակահարների (ինչպես նաև ամբողջ աշխարհում հաջողակ հայերի) ֆենոմենը հենց այս համադրության արդյունքն է: Դա տարիների քրտնաջան աշխատանքի արդյունք է, որը հիմնված է դասագրքերի, մեթոդաբանությունների և մանկավարժների վրա, ովքեր ձեռքից ձեռք են փոխանցում իրենց վարպետությունը։

- Այսօր խոսվում է «մեկենասության նոր մակարդակի մասին»։ Սա արդեն բարեգործություն չէ՞, այլ լյուքս դասի մեկենասությու՞ն։

- Միջազգային ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ հարուստ մարդկանց 90-ից 100%-ը զբաղվում է մեկենասությամբ, չնայած ոչ բոլորն են ստեղծում ընտանեկան կամ կորպորատիվ հիմնադրամներ: Հարցն այն է, թե ուր և ինչպես են ուղղվում միջոցները: 

Այն մտքի գիտակցումը, որ մշակույթն ու երաժշտությունը երկիրը արտաքին աշխարհի համար ճանաչելի և գրավիչ դարձնելու միջոց են, պահանջում է հատուկ տեսանկյուն։ Հեռու և միաժամանակ կոնկրետ իրողություններ տեսնելու կարողությունն արվեստ է, բայց բիզնեսի տեսանկյունից։ 

Ո՞վքեր են եղել արվեստի հովանավորները պատմության ընթացքում։ Արդյունաբերողներ, դիվանագետներ, ազնվականներ, թագավորական տների ներկայացուցիչներ, մարդիկ, որոնք հաջողության են հասել իրենց ոլորտներում։ Զարմանալի չէ, որ երաժշտական ​​կրթությունը երեխաների «ընդհանուր զարգացման» դասընթացների անփոխարինելի մասն է։ Պատմություն կերտելու բազմաթիվ եղանակներ կան։ Կերտել պատմություն, խոսելով մշակույթի լեզվով, գեղեցիկ միջոց է, որը հասանելի է յուրաքանչյուրին, ով արժեք է տեսնում դրա մեջ։

- 21-րդ դարի մեկենասը նա՞ է, ով աջակցում է արվեստին իր իմիջի համար, թե՞ նա, ով պատասխանատվություն է զգում մշակույթի ապագայի համար։

- Մեկենասն այն մարդն է, ով պատասխանատվություն է զգում իր, իր մտերիմների, բիզնեսի, հասարակության և երկրի համար ու ապրում է ոչ պարփակված կյանքով, առաջին հերթին՝ մտավոր առումով: Դրդապատճառները տարբեր են՝ անձնական մտահոգություններից մինչև որոշակի ոլորտներում պետական ​​ինստիտուտները փոխարինելու անհրաժեշտություն: Ես հազվադեպ եմ հանդիպել մեկենասների, ովքեր բարիք են գործում իմիջի համար, ավելի շուտ հակառակը՝ թաքցնում են տեղեկատվությունը:

- Դուք երիտասարդ երաժիշտներին հնարավորություն եք տալիս բացահայտել իրենց տաղանդը։ Արդյո՞ք Primavera Foundation–ը կամուրջ է դառնում հայկական դպրոցի և համաշխարհային բեմերի միջև։

- Անարդարացիորեն հավակնոտ կլիներ ասել՝ «դա մենք ենք»։ Նման խնդիրներ լուծում են մանկավարժները. դա տարիների համակարգված պարապմունքների հարց է։ Անթույլատրելի է կազմակերպել միանվագ վարպետության դասեր և յուրացնել մանկավարժների տասնամյակների ամենօրյա աշխատանքը։ 

Ի՞նչ կարող ենք անել։ Տեղեկատվություն տրամադրել, սովորեցնել կարիերայի նկատմամբ գիտակցված վերաբերմունքի, տրամադրել կապեր խորհրդատվությունների համար, ​​​​ռեպերտուարին վերաբերող խորհուրդներ փորձագետների կողմից։ Կամ դասագիրքը հասանելի դարձնել։ Նախագծի դոնորների՝ Apricot Capital-ի, Balchug Capital-ի և Amaryan Foundation-ի շնորհիվ՝ Կարլ Ֆլեշի «Ջութակ նվագելու արվեստը» անվճար կլինի հայ մանկավարժների համար։ Հայտը կարելի է լրացնել հիմնադրամի կայքում։

- Եթե ջութակի հայկական արվեստը հնարավոր լիներ նկարագրել մեկ հույզով, ապա ինչպիսի՞ն։

- Մանկավարժների նկատմամբ հարգանք, հպարտություն կատարողների համար։ Եվ արդյունքում՝ ուրախություն։