«ՀԷՑ»-ի ազգայնացումը կկոտրի տնտեսության «ողնաշարը» և կվախեցնի ներդրողներին. ՀՀ նախկին ֆինանսների նախարար (ԲԱՑԱՌԻԿ)
ԵՐԵՎԱՆ. 27 հունիսի./ԱՌԿԱ/․ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կողմից հայտարարված ՀԷՑ-ի ազգայնացման գործարքը կկոտրի երկրի տնտեսության ողնաշարը և կվախեցնի թե՛ ներքին, թե՛ արտաքին ներդրողներին, հինգշաբթի «ԱՌԿԱ» գործակալությանը տված բացառիկ հարցազրույցում ասաց ՀՀ ֆինանսների նախկին նախարար Վարդան Արամյանը։
Ավելի վաղ Փաշինյանը հայտարարել էր, որ «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ՓԲԸ-ի ազգայնացման ծրագիրը պատրաստ է, և շատ շուտով կսկսվի դրա իրականացման գործնական փուլը։ Վարչապետը սոցցանցերում գրել էր, որ գործընթացները կիրականացվեն ՀՀ օրենսդրությանը համապատասխան։
Նախկին ֆինանսների նախարարի խոսքով՝ ՀԷՑ-ի այսպես կոչված «ազգայնացման» հարցը պետք է դիտարկել երկու տեսանկյունից՝ տնտեսական և իրավական։
«Նախատեսված ազգայնացման իրավական հետևանքները բավականին ծանր են։ 1994 թ.-ից ՀՀ-ում գործում է «Օտարերկրյա ներդրումների պաշտպանության մասին» օրենքը, որի 8-րդ հոդվածը երաշխիքներ է տրամադրում օտարերկրյա ներդրողներին», - նշեց Արամյանը։
Նա հիշեցրեց, որ 2015-2017 թթ. «Տաշիր Կապիտալ» ընկերությունը ձեռք է բերել ՀԷՑ-ի բաժնետոմսերի 70%-ը, 30%-ը՝ կիպրական «LIORMAND HOLDING LIMITED» ընկերությունը։ Կիպրական ընկերությունն այժմ էլ բաժնետոմսերի 30%-ի սեփականատերն է։
«Եթե գործարքը տեղի է ունեցել երկու օտարերկրյա ներդրողների միջև, ապա դրա նկատմամբ կիրառվում են իրավական երկու նորմեր՝ «Օտարերկրյա ներդրումների պաշտպանության մասին» օրենքը (հոդված 8) և «ՀՀ կառավարության և ՌԴ կառավարության միջև ներդրումների խրախուսման և փոխադարձ պաշտպանության մասին» համաձայնագիրը։ Օրենքում հստակ նշված է, որ ՀՀ-ում կատարված օտարերկրյա ներդրումները ենթակա չեն ազգայնացման։ Այս օրենքը պարունակում է նաև այլ տերմիններ՝ առգրավում և բռնագրավում», - ասաց Արամյանը։
Նրա խոսքով՝ բռնագրավումը նույնպես արգելված է, պետական մարմինները չեն կարող բռնագրավել օտարերկրյա ներդրումները, և բռնագրավումն ինքնին կարող է տեղի ունենալ բացառիկ դեպքերում՝ արտակարգ իրավիճակներում օրենքով սահմանված ընթացակարգին համապատասխան, դատարանի որոշմամբ և ամբողջությամբ փոխհատուցման տեսքով: «Ազգայնացում», «բռնագրավում» և «առգրավում» տերմինները կարգավորվում են օրենքով: Զարգացող երկրներում, որտեղ մասնավոր սեփականությունը պաշտպանող ինստիտուտները թույլ են, այնպիսի օրենքներ, ինչպիսին է «Օտարերկրյա ներդրումների պաշտպանության մասին» օրենքը, սովորաբար համարվում են հիմնարար, և երկրին անհրաժեշտ է նմանատիպ օրենք՝ օտարերկրյա ներդրումներ ներգրավելու համար:
«Փաշինյանի կառավարությունը պետք է լուրջ ջանքեր գործադրի։ Ես նույնիսկ չեմ կարող պատկերացնել, թե ինչպես են նրանք հիմնավորելու իրենց գործողությունները։ Նրանք ասում են, որ այս ամենը ամրագրված է օրենքով։ Բայց, օրինակ, ի՞նչ նորմ է խախտել ՀԷՑ-ը, ինչի՞ է սա հանգեցրել, ի՞նչ վնաս է հասցվել հանրային շահերին այս գործողություններով», - ընդգծեց Ֆինանսների նախարարության նախկին ղեկավարը։
Արամյանը բացատրեց, որ օրենքի համաձայն, ազգայնացման դեպքում օտարերկրյա ներդրողը փոխհատուցվում է, այսինքն՝ ներդրողին փոխհատուցվում է ազգայնացված գույքի արժեքը։ Նա նշեց, որ Փաշինյանը և նրա կառավարությունը նախատեսում են այս փոխհատուցումը կատարել ոչ թե իրենց «գրպանից», այլ հարկատուների վճարած հարկերից, և անհրաժեշտ է հասկանալ, թե որքան կկազմի այդ գումարը։
Արամյանի գնահատականներով՝ այսօր ՀԷՑ-ի հաշվեկշիռը՝ իր բոլոր ակտիվներով, կազմում է մոտ 337 մլրդ դրամ (870 մլն դոլար), և եթե փոխհատուցում տրվի, ապա վեճ կառաջանա դրա գնի և կատարված ներդրումների մասով։
Ֆինանսների նախարարության նախկին ղեկավարը կարծում է, որ նման որոշումներով կառավարությունը խթանում է ոչ թե օտարերկրյա ներդրումների ներհոսքը, այլ արտահոսքը, և որքան էլ որ պետական պաշտոնյաները փորձեն նրբանկատորեն ապացուցել իրենց փաստարկները, թվերն իրենք են խոսում իրենց մասին: Օրինակ՝ 2024 թ.-ին օտարերկրյա ներդրումների ցուցանիշները բացասական էին: Կա նաև մի շարք «անթափանց» գործարքների օրինակ՝ Քաջարան, Ամուլսար և հիմա՝ ՀԷՑ:
«Խնդիրն այն է, որ օտարերկրյա ներդրողի համար շատ կարևոր են կայունությունը և խաղի ճշգրիտ կանոնները։ Այս ամենի համար հստակ բացատրություն չկա, միակ բացատրությունը պոպուլիստական հայտարարություններն են այն մասին, որ ամեն ինչ պետք է լինի ազգային։ Եթե այդպես է, ապա փակեք տնտեսությունը, շուկան, վերադարձրեք խորհրդային տնտեսությունը, և տեսնենք, թե ինչպես պետք է զարգանաք։ Այս ամենը կհանգեցնի շատ վատ հետևանքների», - ասաց Արամյանը։
ՀԷՑ–ի մասին
«Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ՓԲԸ-ն «Տաշիր» ընկերությունների խմբի մաս է կազմում, որը պատկանում է ձեռնարկատեր և բարերար Սամվել Կարապետյանին։ ՀԷՑ-ը կառավարում է Հայաստանի միջին և ցածր լարման բաշխիչ ցանցերը՝ սպասարկելով մոտ 1 միլիոն բաժանորդի։
2016 թվականից ի վեր «Տաշիր» խումբը միայն ՀԷՑ-ի արդիականացման համար ներդրել է մոտ 680 միլիոն դոլար, ևս 150-200 միլիոն դոլար ներդրվել է նոր հզորությունների ստեղծման համար։ Մինչև 2034 թվականը նախատեսվում է ՀԷՑ-ի ներդրումների ընդհանուր ծավալը Հայաստանի էներգետիկ համակարգում հասցնել 540 միլիարդ դրամի (գրեթե 1.4 միլիարդ դոլարի):
Սամվել Կարապետյանի քրեական հետապնդման մասին
«Տաշիր» ընկերությունների խմբի նախագահ Սամվել Կարապետյանը հունիսի 18-ի գիշերն իր առանձնատնից բերման է ենթարկվել ուժայինների կողմից։ Դիմելով առանձնատան մոտ հավաքված մարդկանց՝ Կարապետյանը հայտարարել է, որ աջակցում է եկեղեցուն։
«Ես եկեղեցու կողքին եմ, մեր ժողովրդի կողքին, թքած ունեմ իրենց վրա էլ, իրենց Էլեկտրական ցանցի վրա էլ, ամեն ինչ լավ է լինելու։ Ժողովուրդը մեկ է իր խոսքն ասելու է, իրենք հասկանալու են», – հայտարարել է Կարապետյանը։
Դրան ի պատասխան՝ Փաշինյանը հայտարարել է․ «Հասունացել է պահը, երբ Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր ՓԲԸ–ն պետք է ազգայնացվի (պետականացվի)։ Դա տեղի կունենա արագ և իմ հանձնարականն է ՀԷՑ–ի բոլոր աշխատակիցներին՝ բարեխղճորեն կատարել իրենց աշխատանքային պարտականությունները։ Ազգայնացումից (պետականացումից) հետո բարեխղճությունը հաշվի կառնվի»։
Հունիսի 17–ին Կարապետյանն իր կարծիքն էր հայտնել իշխանություն–եկեղեցի առճակատման հարցով։
«Մի փոքրիկ խմբակ, մոռանալով հայոց պատմությունը, հայ եկեղեցու հազարավոր տարիների պատմությունը, հարձակվել է հայ եկեղեցու վրա, հայ ժողովրդի վրա։ Ես միշտ եղել եմ հայոց եկեղեցու կողքին ու հայ ժողովրդի կողքին։ Եթե քաղաքական գործիչներին չհաջողվի, ապա մենք մեր ձևով ենք միջամտելու եկեղեցու դեմ արշավին», – հայտարարել է Կարապետյանը։
Դրանից հետո ուժայիններն օպերատիվ գործողություններ են սկսել Կարապետյանի երևանյան առանձնատանը։
Քննչական կոմիտեն գործարար Սամվել Կարապետյանին կալանավորելու միջնորդություն էր ներկայացրել դատարան:
Հունիսի 18-ին դատարանը բավարարել է գործարարին երկու ամսով կալանավորելու ՔԿ միջնորդությունը։
Կարապետյանի փաստաբան Արմեն Ֆերոյանը հայտնել է, որ Սամվել Կարապետյանին մեղադրանք է առաջադրվել իշխանությունը զավթելու հրապարակային կոչեր հնչեցնելու հոդվածով։
«Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ՓԲԸ-ն ներառված է «Տաշիր» ընկերությունների խմբի կազմում, որը պատկանում է ձեռնարկատեր և բարերար Սամվել Կարապետյանին։ ՀԷՑ-ը կառավարում է Հայաստանի միջին և ցածր լարման բաշխիչ ցանցերը։
