Սամվել Կարապետյանի ընտանիքը ներդրումային վեճ սկսելու մասին պաշտոնական ծանուցում է ուղարկել ՀՀ պետական մարմիններին
ԵՐԵՎԱՆ, 1 հուլիսի․/ԱՌԿԱ/․Հայտնի բարերար, գործարար, «Տաշիր» ընկերությունների խմբի հիմնադիր Սամվել Կարապետյանն իր ընտանիքի անդամների հետ միասին պաշտոնական ծանուցում է ուղարկել Հայաստանի Հանրապետության պետական մարմիններին ներդրումային վեճի վերաբերյալ։ Այս մասին նշված է «Տաշիր»-ի մամուլի ծառայության հայտարարության մեջ։
Ծանուցումը հիմնված է Հայաստանի և Կիպրոսի Հանրապետությունների միջև 1995 թվականի հունվարի 18-ին ստորագրված ներդրումների խթանման և պաշտպանության Համաձայնագրի վրա։ Այդ համաձայնագիրը ներդրողներին հնարավորություն է տալիս դիմել միջազգային արբիտրաժ՝ պետության կողմից իրենց իրավունքների խախտման դեպքում։ Նման գործընթացները բացասական ազդեցություն են ունենում երկրի ներդրումային գրավչության վրա։
Նշվում է, որ Կարապետյանների ընտանիքը պահանջներ է ներկայացնում Սամվել Կարապետյանի և նրա բիզնեսի դեմ սկսած վարչապետի արշավի պատճառով։
Ավելի վաղ՝ 2025 թ.-ի հունիսի սկզբին, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը մեղադրել էր Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին բարոյական զանցանքների մեջ և պահանջել վերջինիս հրաժարականը։ Սամվել Կարապետյանը, լինելով Հայ Առաքելական Եկեղեցու երկարամյա հետեւորդ, իր հարցազրույցում հրապարակավ պաշտպանել էր Եկեղեցուն։
Վարչապետի արձագանքը չուշացավ. Նիկոլ Փաշինյանը Կարապետյանի հասցեին մի շարք սպառնալիքներ հրապարակեց Ֆեյսբուքում, իսկ արդեն հունիսի 17-ին, ոստիկանությունը խուզարկություն իրականացրեց «Տաշիր» ընկերությունների նախագահի տանը։ Կարապետյանը ձերբակալվեց և նրան ապօրինի մեղադրանք առաջադրվեց իշխանությունը բռնազավթելու հրապարակային կոչ անելու մեջ։ Հունիսի 18-ին Երևանի առաջին ատյանի քրեական դատարանը նրա նկատմամբ որպես խափանման միջոց ընտրեց երկամսյա կալանքը՝ մինչև դատավարությունը։
Նույն օրը վարչապետը հայտարարեց, որ Կարապետյանների ընտանիքին պատկանող, այդ թվում՝ Կիպրոսում գրանցված Liormand Holdings Limited ընկերության միջոցով, «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ՓԲ ընկերության ազգայնացման մասին։
Վարչապետի հրապարակումից հետո պետական ապարատը արագ մոբիլիզացվեց՝ ՀԷՑ-ի վրա ճնշում գործադրելու և ընկերության նկատմամբ վերահսկողություն հաստատելու համար։ Մի քանի օրվա ընթացքում մշակվեցին և Ազգային ժողով ներկայացվեցին օրինագծեր, որոնք հնարավորություն են տալիս բռնագրավել ՀԷՑ-ը պետության օգտին։ Վարչապետի պահանջով Ազգային ժողովի արտահերթ նիստը տեղի կունենա 2025 թվականի հուլիսի 1-ին։
«Տաշիր»-ի մամուլի ծառայության հայտարարության մեջ նշվում է, որ ներդրումային վեճի մասին ծանուցումը նախազգուշացնող բնույթ է կրում։ Դրանում բաժնետերերը պնդում են, որ ՀՀ պաշտոնյաների գործողությունները կամայական են, խտրական, քաղաքական դրդապատճառներով և ուղղված են ՀԷՑ-ի միջոցով Կարապետյանների ընտանիքին սեփականությունից զրկելուն։ Բաժնետերերի խոսքով՝ այս գործողությունները խախտում են 1995 թվականի հունվարի 18-ին Հայաստանի եւ Կիպրոսի միջեւ կնքված համաձայնագրով ստանձնած մի շարք պարտավորություններ, որոնք պետությունը պետք է կատարի։
Առաջին հերթին, Հայաստանի պետական պաշտոնյաները արդար և հավասար վերաբերմունք, ինչպես նաև լիարժեք պաշտպանություն և անվտանգություն Կարապետյանների ընտանիքի և նրանց ներդրումների համար Հայաստանում չեն ապահովել։ Երկրորդ՝ համաձայնագրի խախտմամբ ՀՀ պետական մարմինները ձեռնարկում են քայլեր ՀԷՑ-ի նկատմամբ վերահսկողություն սահմանելու ուղղությամբ, ինչը հավասարազոր է ներդրումների բռնագրավման։
Եթե պատկան մարմինները շարունակեն խախտել համաձայնագրով և միջազգային իրավունքով իրենց ստանձնած պարտավորությունները, Հայաստանն առերեսվելու է միջազգային արբիտրաժային վարույթի և դրա արդյունքում ամբողջական փոխհատուցում վճարելու պարտավորության հետ։
Ներկայումս Հայաստանն արդեն իսկ բախվում է մի քանի միջազգային արբիտրաժային հայցերի՝ Կիպրոսի, ԱՄՆ-ի, Կանադայի և Լիբանանի ներդրողների կողմից: Այս պահանջները Հայաստանի իշխանությունների կողմից օտարերկրյա ներդրողներին վտարելու և նրանց օրինական իրավունքների իրականացմանը խոչընդոտելու անօրինական գործողությունների արդյունք են, ասվում է հայտարարության մեջ։
Օրենսդրական նախագծի մասին
Այսօր ՀՀ Ազգային ժողովի նիստում քննարկվում է «Էներգետիկայի մասին» և «Հանրային ծառայությունները կարգավորող մարմնի մասին» օրենքներում լրացումներ կատարելու մասին օրենքները, որոնք նախատեսում են ՀՀ-ի հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի կողմից էներգետիկական ոլորտի օպերատորների նկատմամբ վարչական վարույթ հարուցելուն վերաբերող հարցեր։
Առաջարկվում է սահմանել ոլորտի լիցենզավորված անձանց գործունեության առանձնահատուկ ռիսկայնության դեպքում Կառավարության լիազոր մարմնի կողմից հաղորդում տալը և դրա հետևանքները, սահմանել ոլորտի լիցենզավորված անձանց նկատմամբ վարույթ հարուցելիս նրանց նկատմամբ կանխարգելիչ միջոցառուներ իրականացնելու հնարավորությունը, սահմանել կանխարգելիչ միջոցառումների կիրառման կարգն ու առանձնահատկությունները:
Փորձագետների կարծիքը
Ինչպես «ԱՌԿԱ» գործակալությանը տված հարցազրույցում հայտարարել է ՀՀ ֆինանսների նախկին նախարար Վարդան Արամյանը, վարչապետ Փաշինյանի կողմից հայտարարված «Հայաստանի էլեկտրացանցեր» ընկերության (ՀԷԾ) ազգայնացման գործարքը կկոտրի երկրի տնտեսության «ողնաշարը» և կվախեցնի ներքին ու օտարերկրյա ներդրողներին: Նրա գնահատականով՝ պլանավորված ազգայնացման իրավական հետևանքները բավականին ծանր են: Արամյանը բացատրել է, որ օրենքի համաձայն՝ ազգայնացման դեպքում օտարերկրյա ներդրողին փոխհատուցվում է ազգայնացվող գույքի արժեքը (այսօր ՀԷԾ-ի բալանսում իր բոլոր ակտիվներով մեկտեղ մոտ 337 մլրդ դրամ է, այսինքն՝ 870 մլն դոլար):
Ինչպես «ԱՌԿԱ» գործակալությանն ասել է տնտեսագետ Հրանտ Միքայելյանը, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կողմից հայտարարված «Հայաստանի էլեկտրական ցանցերի» ազգայնացման գործընթացն ի սկզբանե վարկաբեկված է քաղաքական տեսանկյունից։ Նրա խոսքով, բիզնես կսկսի «փորձարկել» իրավիճակն իր վրա, և եթե կարծի, որ ինքն էլ կարող է հայտնվել իշխանությունների նշանառության տակ, և կա գոնե նվազագույն ռիսկ, որ նրա ակտիվները նույնպես կխլեն, ապա նա կմտածի Հայաստանից հեռանալու մասին։
Տնտեսական գիտությունների դոկտոր Թաթուլ Մանասերյանը, «ԱՌԿԱ» գործակալությանը մեկնաբանելով ՀԷՑ–ի շուրջ տիորղ իրավիճակը, նշել է, որ սա ինչ–որ «խանութ» չէ, որը կարելի է վերցնել ու ազգայնացնել։ Նա ընդգծել է, որ Հայաստանում չկա «Ազգայնացման մասին» օրենք, այդ պատճառով նման պայմաններում ազգայնացման մասին խոսելը տարրական անգրագիտություն է։ Մանասերյանն ավելացրել է, որ երկրի տնտեսության ֆունկցիոնալության տեսակետից նույնիսկ դժվար է պատկերացնել, թե ինչ հետևանքներ կունենա ՀԷՑ–ի նման օբյեկտի ազգայնացումը։
«Ամերիա» ընկերության կառավարման խորհրդատվական ծառայության տնօրեն Տիգրան Ջրբաշյանը կարծում է, որ համապատասխան օրենսդրական բազայի առկայության պայմաններում, ինչպես նախատեսված է Հայաստանում, կառավարությունը կարող է արդյունավետ կերպով վերահսկել ենթակառուցվածքների կառավարումը՝ սակագների կարգավորման, ստանդարտների սահմանման, որակի և թափանցիկության ապահովման միջոցով: Նրա խոսքերով՝ այդպիսի պայմաններում ազգայնացման ուղղությամբ քայլը չափազանց ռիսկային որոշում է, որը կարող է խարխլել ներդրումային վստահությունը և հանգեցնել թանկարժեք միջազգային վեճերի:
ՀԷՑ–ի մասին
«Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ՓԲԸ-ն «Տաշիր» ընկերությունների խմբի մաս է կազմում, որը պատկանում է ձեռնարկատեր և բարերար Սամվել Կարապետյանին։ ՀԷՑ-ը կառավարում է Հայաստանի միջին և ցածր լարման բաշխիչ ցանցերը՝ սպասարկելով մոտ 1 միլիոն բաժանորդի։
2016 թվականից ի վեր «Տաշիր» խումբը միայն ՀԷՑ-ի արդիականացման համար ներդրել է մոտ 680 միլիոն դոլար, ևս 150-200 միլիոն դոլար ներդրվել է նոր հզորությունների ստեղծման համար։ Մինչև 2034 թվականը նախատեսվում է ՀԷՑ-ի ներդրումների ընդհանուր ծավալը Հայաստանի էներգետիկ համակարգում հասցնել 540 միլիարդ դրամի (գրեթե 1.4 միլիարդ դոլարի):
